Kształtowanie kompetencji kluczowych
Kompetencje zdefiniowane w Zaleceniu Parlamentu
Europejskiego i Rady z 18 XII 2006r. w sprawie kompetencji
kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie jako
połączenie: wiedzy, umiejętności, postaw odpowiednich
do sytuacji:
1. porozumiewanie się w języku ojczystym
2. porozumiewanie się w językach obcych
3. kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje
naukowo-techniczne
4. kompetencje informatyczne
5. umiejętność uczenia się
6. kompetencje społeczne i obywatelskie
7. inicjatywność i przedsiębiorczość
8. świadomość i ekspresja kulturalna.
CELE KSZTAŁCENIA DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM
(ROZPORZĄDZENIE MEN)
1. Wspomaganie dzieci w rozwijaniu uzdolnień oraz kształtowanie czynności intelektualnych
potrzebnych im w codziennych sytuacjach i dalszej edukacji.
2. Budowanie systemu wartości, w tym wychowywanie dzieci tak, aby wiedziały, co jest dobre,
a co złe.
3. Kształtowanie w dzieciach odporności emocjonalnej koniecznej do racjonalnego radzenia sobie
w nowych i trudnych sytuacjach, w tym także do znoszenia różnych niepowodzeń i porażek.
4. Rozwijanie umiejętności społecznych dzieci, niezbędnych w poprawnych relacjach z innymi
dziećmi i dorosłymi.
5. Stwarzanie warunków sprzyjających wspólnej i zgodnej zabawie oraz nauce dzieci
o zróżnicowanych możliwościach fizycznych i intelektualnych.
6. Troska o zdrowie dzieci i ich sprawność fizyczną, zachęcanie do uczestnictwa w zabawach
i grach sportowych.
7. Budowanie dziecięcej wiedzy o świecie społecznym, przyrodniczym i technicznym oraz
rozwijanie umiejętności prezentowania swoich przemyśleń w sposób zrozumiały dla innych.
8. Wprowadzanie dzieci w świat wartości estetycznych i rozwijanie umiejętności wypowiadania
się poprzez muzykę, małe formy teatralne i sztuki plastyczne.
9. Kształtowanie u dzieci poczucia przynależności społecznej (do rodziny, grupy rówieśniczej
i wspólnoty narodowej) oraz postawy patriotycznej.
10. Zapewnienie dzieciom szans na lepszą edukację poprzez wspieranie ich ciekawości,
aktywności i samodzielności, a także uczenie tych wiadomości i umiejętności, które są ważne
dla edukacji szkolnej.
PODSTAWY KOMPETENCJI KLUCZOWYCH
Naturalne procesy, jakim podlega dziecko w okresie przedszkolnym, pozwalają na jego stymulację w kierunku kształtowania kompetencji kluczowych.
Wraz z procesami rozwojowymi dziecka tworzą się podstawy poszczególnych kompetencji
kluczowych, np.:
– rozwój mowy i poszerzanie się czynnego słownika pozwala na rozwijanie porozumiewania się
w języku ojczystym i języku obcym oraz kompetencji społecznych i obywatelskich
– zabawa jako podstawowa aktywność dziecka kształtuje inicjatywność, przedsiębiorczość,
świadomość i ekspresję kulturalną
– ciekowość i zadawanie pytań są podstawą do rozwoju kompetencji matematycznych i
podstawowych kompetencji naukowo-technicznych oraz umiejętności uczenia się.
ROLA ZABAWY
W ROZWIJANIU KOMPETENCJI
KLUCZOWYCH
Zabawa staje się w wieku przedszkolnym
podstawową aktywnością dziecka – źródłem
jego wiedzy o świecie, identyfikatorem postaw
moralnych, podstawą do rozwoju słownictwa oraz
rozwoju intelektualnego, a także okazją do
zawierania i podtrzymywania relacji społecznych
z rówieśnikami i dorosłymi – w której toku dziecko
mimowolnie, w sposób całkowicie naturalny
zdobywa wiedzę i umiejętności.
KOMPETENCJE KLUCZOWE A PODSTAWA
PROGRAMOWA WYCHOWANIA PRZEDSZKOLNEGO
Kształtowanie kompetencji w placówce przedszkolnej ma wyjątkowy charakter. Z jednej strony ma na celu wyposażenie dziecka w odpowiednią wiedzę, a z drugiej – dostarczenie okazji, które pozwolą wyrobić w nim odpowiednie nawyki i zdobyć umiejętności praktyczne, a także przez działanie umożliwią kształtowanie odpowiednich postaw.
Na tym etapie rozwojowym i edukacyjnym na szczególną uwagę zasługują zatem:
modelowanie, naśladowanie pozytywnych wzorców, świadome tworzenie sytuacji pozwalających na aktywne uczestnictwo, odczuwanie i eksplorację dostępnej przestrzeni z zastosowaniem zasad indywidualnego podejścia do każdego dziecka.
Proces kształtowania i rozwijania kompetencji kluczowych trwa przez całe życie, a jego instytucjonalnym początkiem jest uczestnictwo dziecka w różnych formach edukacji przedszkolnej.
Wyróżnia się 8 kompetencji kluczowych:
POROZUMIEWANIE SIĘ
W JĘZYKU OJCZYSTYM
Jest to zdolność do codziennego komunikowania się dziecka w środowisku przedszkolnym z dorosłymi i innymi dziećmi (np. komunikowanie własnych potrzeb, emocji).
Przyjmuje się, że dziecko kończące wychowanie przedszkolne powinno umieć opowiadać o zdarzeniach z przedszkola, odpowiadać na pytania, wyjaśniać własną przynależność do rodziny, grupy, narodu.
PRZYKŁADOWE DZIAŁANIA PRZEDSZKOLA
Codzienne wspomaganie rozwoju mowy poprzez:
– słuchanie utworów literackich czytanych zarówno przez nauczyciela, jak i zaproszonych gości
– wypowiedzi spontaniczne i kierowane
– ćwiczenia pamięci odtwórczej, nauka wierszy, ról
– odgrywanie scenek (drama, zabawy paluszkowe, tatr kukiełkowy, pacynki)
– występy artystyczne dzieci w uroczystościach przedszkolnych
– uczestnictwo w konkursach recytatorskich
– realizacja projektu „Bohater Tygodnia” – wypowiadanie się dziecka na własny temat
– zapewnienie wsparcia logopedycznego w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej,
– prowadzenie codziennych różnorodnych zabaw logopedycznych (artykulacyjnych, oddechowych, logorytmicznych)
dla całej grupy
– zajęcia logorytmiki i ZUMBY dla wszystkich grup (2 x w tygodniu)
– ćwiczenia grafomotoryki ręki – jako przygotowanie do pisania (np. plastelina, ciastolina, gazety, masa solna,
kształtki sensoryczne)
– wprowadzanie liter, naukę czytania prostych wyrazów i zdań, ćwiczenia usprawniające analizę i syntezę słuchowowzrokową (stosowanie różnorodnych metod
– doskonalenie sprawności grafomotorycznej (kreślenie szlaczków literopodobnych na różnorodnym podłożu,
kreślenie liter po śladzie i samodzielnie)
– kontakt z żywym słowem – nauczyciel, aktorzy spektakle teatralne na miejscu oraz wyjazdowe,projekt Bajka Rodziców)
– biblioteczki w każdej sali – codzienny kontakt z literaturą dla dzieci
– udział w akcjach: Cała Polska Czyta Dzieciom
POROZUMIEWANIE SIĘ W JĘZYKACH
OBCYCH
Przygotowanie dzieci do posługiwania się językiem obcym nowożytnym opiera się na wprowadzaniu
zabaw językowych, używaniu prostych zwrotów w języku obcym w sytuacjach codziennych –
w zabawie i nauce, ukazywaniu korzyści, jakie wynikają z umiejętności posługiwania się językiem
obcym.
Przyjmuje się, że dziecko kończące przedszkole rozumie i reaguje na bardzo proste polecenia
w języku obcym, a przygotowanie do posługiwania się językiem
obcym odbywa się przez zabawę.
PRZYKŁADOWE DZIAŁANIA PRZEDSZKOLA
W ramach realizacji zadań z tego obszaru dzieci uczestniczą
w zajęciach języka angielskiego 2 x w tygodniu po 30 minut.
Podczas zajęć przedszkolaki poznają i utrwalają podstawowe
słowa i zwroty w języku angielskim (np. podają swoje imię,
wiek, określają nastrój, liczą, nazywają kolory, części ciała,
ubrania, podają nazwy zwierząt, części garderoby).
Zajęcia to – gry i zabawy ruchowe (grupowe, w parach),
piosenki, historyjki obrazkowe, scenki dramowe,
z wykorzystaniem TIK.
Stosowaną metodą jest Total Physical Response (TPR),
co w dosłownym tłumaczeniu oznacza reagowanie całym
ciałem (metoda nauczania języka obcego poprzez ruch).
KOMPETENCJE MATEMATYCZNE
I PODSTAWOWE KOMPETENCJE NAUKOWO – TECHNICZNE
Kompetencje matematyczne są realizowane na etapie
wychowania przedszkolnego miedzy innymi w postaci
rozwijania i wykorzystywania myślenia
matematycznego w celu rozwiązywania problemów
wynikających z codziennych sytuacji.
Podstawowe kompetencje naukowo-techniczne
odnoszą się do opanowania, wykorzystywania
i stosowania wiedzy oraz sposobów i metod
objaśniających świat przyrody przez:
eksperymentowanie, obserwowanie zjawisk,
sprawdzanie, majsterkowanie, powtarzanie procedur
i instrukcji oraz weryfikowanie wiedzy i odnoszenie jej
do codziennych sytuacji, które dziecko zna.
PRZYKŁADOWE DZIAŁANIA PRZEDSZKOLA
1. Kompetencje matematyczne:
– codzienne zabawy w przeliczanie, klasyfikowanie, mierzenie, ważenie, rozróżnianie stron: lewa/prawa
– realizacja ćwiczeń z programu prof. E. Gruszczyk-Kolczyńskiej – DZIECIĘCA
MATEMATYKA (m.in. przeliczanie, porównywanie liczebności, stosowanie liczebników
porządkowych, orientacja w schemacie ciała i w przestrzeni oraz na kartce, pomiary
długości, klasyfikowanie, przekształcanie, rytm, następstwo czasu)
– ćwiczenia, zadania, zabawy eksperymentalno-doświadczalne, kulinarne
-projekt #20minutdla MATEMATYKI
2. Kompetencje naukowo-techniczne – codzienne działania:
– obserwacje zjawisk atmosferycznych, przyrodniczych
– prowadzenie kalendarza pogody
– prowadzenie czasowych „ogródków” w salach oraz stałych ogródków na placu zabaw
– zabawy mikroskopem, lupą itp.
– zabawy z wykorzystaniem bezpiecznych narzędzi (kąciki majsterkowicza)
– zabawy eksperymentalno-doświadczalne (poznawanie podstawowych praw fizycznych,
chemicznych), plastyczne, wizualizacyjno-przestrzenne
– warsztaty w ramach współpracy z Nadleśnictwem Mrągowo
KOMPETENCJE INFORMATYCZNE
Dziecko w wieku przedszkolnym stopniowo
i pod kontrolą wprowadzane jest w przestrzeń
wirtualną, przez co zyskuje możliwość rozwijania
wszystkich pozostałych kompetencji kluczowych.
Podstawa programowa zachęca do umożliwienia
dziecku podejmowania samodzielnej aktywności
poznawczej, w tym z wykorzystaniem
nowoczesnych technologii.
PRZYKŁADOWE DZIAŁANIA PRZEDSZKOLA
W codziennej pracy:
– wykorzystywane są narzędzia TIK (np. magnetofon, rzutnik, laptop, tablica interaktywna, komputer , magiczny dywan)
– wykorzystywanie Internetu – oglądanie prezentacji i filmów
edukacyjnych, internetowy teatr TVP,
– zajęcia z myślenia komputacyjnego
– nauka kodowania przez zabawę, nie tylko z wykorzystaniem narzędzi
TIK
– projekt Kodowanie na dywanie
UMIEJĘTNOŚĆ UCZENIA SIĘ
Kompetencje związane z uczeniem się są na tym etapie
niezwykle istotne – przedszkole to pierwsze
doświadczenie dziecka z uczeniem się, w tym
z uczeniem się konsekwentnym, możliwie świadomym
i ukierunkowanym na osiągniecie konkretnych celów.
Rolą przedszkola jest poznanie indywidualnych cech,
preferencji dziecka, dobór odpowiednich metod i form
pracy, by przygotować dziecko do różnych form
nauki – pracy grupowej i indywidualnej oraz do
różnorodności stylów uczenia się, tworząc dzieciom
sytuacje, w których uczą się one gospodarowania
czasem przeznaczonym na zabawę, współpracują przy
wykonywaniu zadania i biorą odpowiedzialność za
wynik swoich działań.
PRZYKŁADOWE DZIAŁANIA PRZEDSZKOLA
kompetencja ta jest kształtowana poprzez realizację wszystkich
obszarów podstawy programowej wychowania przedszkolnego
podczas wszelkich zajęć dzieci kształtują umiejętność obserwacji
i wyciągania wniosków z własnych działań prowadzonych
w przedszkolu, uczą się konkretnych zachowań i reakcji
dzieci wdrażane są do samodzielnego zdobywania wiedzy przy
pomocy różnorodnych źródeł wiedzy (tradycyjnych i nowoczesnych)
oraz do współpracy i współdziałania w zespole, grupie, ale też pracy
indywidualnej
wykorzystywanie do planowania elementów Planu Daltońskiego
stosowanie idei oceniania kształtującego
stosowanie wzmocnień pozytywnych
realizacja wolontariatu
praca w grupach mieszanych wiekowo – uczenie się od siebie
praca zespołowa
KOMPETENCJE SPOŁECZNE
I OBYWATELSKIE
Kompetencje te na tym etapie rozumiane są jako zdolność
do stopniowego wychodzenia poza obszar rodziny, do pracy
z innymi w grupie przedszkolnej.
Na tym etapie istotne jest, aby dziecko zrozumiało obyczaje
i sposoby funkcjonowania osób w różnych społeczeństwach
i środowiskach, dostrzegało różnorodność zachowań,
a stopniowo też postaw.
Bardzo ważne jest również wzbudzanie zainteresowania
dzieci otoczeniem domu i przedszkola, zachęcanie
do podejmowania działań na rzecz wspólnego dobra
i pracy w dziecięcym wolontariacie na miarę ich możliwości.
PRZYKŁADOWE DZIAŁANIA PRZEDSZKOLA
realizacja tych treści odbywa się nieustannie, podczas wszystkich sytuacji z jakimi
stykamy się w przedszkolnej rzeczywistości, a ich celem jest wykształcenie u dzieci postaw społecznie pożądanych:
– budzenie zainteresowania historią swojej rodziny (w tym realizacja projektu Bohater Tygodnia) okolicy, kraju, stosowanie zwrotów grzecznościowych, kulturalne zachowanie podczas różnorodnych sytuacji, umiejętność współpracy, otwartość, bezkonfliktowość, tolerancja, przy jednoczesnym eliminowaniu postaw społecznie niepożądanych
– służą temu tworzone przez dzieci kodeksy zachowania, stosowanie odpowiednio dobranych
wzmocnień pozytywnych i konsekwencji
– nauka praw dziecka, obywatelskich, równości oraz poszanowania innych osób
– nauka patriotyzmu przez obchody, m.in. Dnia Niepodległości, Dnia Flagi,
praca w małym wolontariacie – współpraca z Caritasem, udział w akcjach charytatywnych ( Nie jest kolorowo, Góra grosza, Bliżej pieska, )
realizacja programów „Bezpieczny przedszkolak”,
spacery, wycieczki do różnych miejsc użyteczności publicznych, organizacji (sklep, zakład fryzjerski, poczta, biblioteka, straż pożarna, komisariat, bank, ośrodek zdrowia, apteka, kościół, UG)
spotkania z przedstawicielami różnych zawodów (lekarz, pielęgniarka, ratownik medyczny,strażak, policjant, fryzjer, kominiarz), rodzicami, którzy prezentują swoje zawody (np.prawnik, krawcowa, informatyk, kucharz, rolnik, leśnik)
INICJATYWNOŚĆ I PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ
Poczucie inicjatywy i przedsiębiorczość należy
rozumieć jako zdolność do wcielania pomysłów
w czyn. Kompetencja ta obejmuje działania
zmierzające do rozwoju poczucia sprawstwa
przez stwarzanie dzieciom warunków
do samodzielnego eksplorowania świata,
eksperymentowania, doświadczania.
Inicjatywność i przedsiębiorczość są rozwijane
wielopłaszczyznowo, i co ważne, ich elementy są
obecne podczas wszystkich działań edukacyjnych,
wychowawczych i opiekuńczych, w których
uczestniczy dziecko w przedszkolu.
PRZYKŁADOWE DZIAŁANIA PRZEDSZKOLA
w ramach realizowania tych treści stwarzane są każdorazowo okazje
pozwalające dzieciom samodzielnie doświadczać, eksperymentować,
eksplorować (np. robienie kanapek, sałatek, szaszłyków, pieczenie pierników,
malowanie, rysowanie, wydzieranie, lepienie, układanie klocków, zabawy
w piaskownicy)
codzienne zabawy na placu zabaw, w sali gimnastycznej, w kącikach
zainteresowań
zabawy doświadczalne i eksperymentalne
granie w gry zespołowe typu, np. „chińczyk”, warcaby, szachy
współpraca podczas stawiania dzieciom zadań do wykonania w parach,
grupach czy zespołach, co pozwala im poczuć się współodpowiedzialnymi
za ostateczny efekt podejmowanych działań
warsztaty plastyczne, wizualizacyjno-przestrzenne, sportowe, logorytmiczne,
kulinarne, eksperymentalno-doświadczalne prowadzone przez nauczycieli
udział w warsztatach zewnętrznych, np. świece, mydełka, obrazki z piasku,
wiklina, pierniki,
wycieczki – sad, gospodarstwa agroturystyczne,bank, muzeum,teatr, filharmonia, starówka (Olsztyn)
ŚWIADOMOŚĆ I EKSPRESJA KULTURALNA
Praca w tym obszarze ukierunkowana jest na twórcze
wyrażanie doświadczeń i emocji za pośrednictwem
różnorodnych środków ekspresji: muzyki, sztuk
teatralnych, literatury i sztuk wizualnych.
Doświadczania takie pozwalają na wyrażenie przez
dziecko różnorodnych stanów emocjonalnych,
wyzwolenie pozytywnych emocji, a przez to otwarcie się
na nowości. Wzmacniają inicjatywę i pomagają
w nawiązaniu relacji.
Przedszkole daje dziecku możliwość nie tylko
poznawania i odtwarzania rzeczywistości związanej
z kulturą i sztuką, ale również eksperymentowania
z rytmem, głosem, dźwiękiem, ruchem, grafiką.
PRZYKŁADOWE DZIAŁANIA PRZEDSZKOLA
Te kompetencje przedszkolaki nabywają poprzez:
o codzienne malowanie (w tym nietypowymi technikami, np. malowanie kasztanami, malowanie przez gazę), rysowanie, śpiewanie, taniec
o wystawy prac dzieci (sala, korytarze, szatnia, strona internetowa)
o udział w różnych uroczystościach – jako mali aktorzy (Dzień Edukacji Narodowej, Święto Niepodległości, Jasełka, Dzień Babci i Dziadka,Dzień Kobiet , Dzień Wiosny, przedstawienia wielkanocne, Dzień Rodziny, pożegnanie przedszkola) z instrumentacją dźwiękową (gra na prostych instrumentach muzycznych)
o udział w konkursach przedszkolnych, gminnych, powiatowych,
wojewódzkich (muzyczne, plastyczne, recytatorskie), przeglądach,
występach (Wigilia dla Starszych i Samotnych, Dzień Kobiet – Gok Sorkwity, Dzień Matki Gok Sorkwity)
o udział w koncertach, przedstawieniach teatralnych, audycjach muzychnych w przedszkolu oraz w spektaklach teatralnych, koncertach, lekcjach
muzealnych wyjazdowych
o udział w zajęciach logorytmiki , zumby– 2 x w tygodniu (śpiewanie, taniec,
ilustrowanie muzyki ruchem)
WYBRANE METODY
– metoda pedagogiki zabawy
– metoda tworzenia map pojęciowych
– metoda twórczego myślenia i krytycznego myślenia
-metoda TOC
– ruch rozwijający Veroniki Sherborne
– metody parateatralne: technika zmiany ról, drama, pantomima, teatr paluszkowy,
teatr kukiełkowy, teatr cieni, opowieść ruchowa
– dziecięca matematyka prof. Ewy Gruszczyk-Kolczyńskiej i Ewy Zielińskiej
– metoda Carla Orffa (instrumenty)
– odimienna nauka czytania wg dr Ireny Majchrzak
– metoda Dobrego Startu prof. Marty Bogdanowicz
– metoda aktywnego słuchania muzyki według Batti Strauss
– metoda gimnastyki twórczej (ekspresyjnej) Rudolfa Labana (improwizacja ruchowa)
– edukacja przez ruch wg Doroty Dziamskiej
– kinezjologia edukacyjna – metoda Dennisona
– metoda projektu lub jej elementy
– metoda integracji sensorycznej
– wybrane metody nauczania języka angielskiego – Working with the voice, Role-play
technique, Mime and pantomime, Total Physical Response
„Czym skorupka za młodu nasiąknie…” czyli o kompetencjach kluczowych w edukacji przedszkolnej…
http://meritum.mscdn.pl/meritum/moduly/egzempl/22/22_22_abc.pdf